Neste 25 de xullo, desde o Partido Comunista de Galicia denunciamos con claridade: sen lingua non hai país, pero sen dereitos materiais non hai lingua viva. A defensa do galego non é só unha cuestión cultural: é unha fronte política, social e de clase.
A lingua galega retrocede, e non por casualidade. A xuventude fala cada vez menos galego: 1 de cada 3 mozos non o fala nunca ou faino con dificultades. Nas cidades, o galego practicamente desapareceu do espazo público, convertido nunha lingua secundaria, privada ou folclorizada.
Este retroceso non é neutro nin natural: é froito dunha política consciente de substitución lingüística, impulsada desde a Xunta mediante instrumentos como o Decreto de Plurilingüismo, que reduce a presenza do galego no ensino e consolida a hexemonía do castelán.
Mentres tanto, a cultura galega é empurrada cara á mercantilización e o espectáculo, co apoio de institucións que promoven unha versión domesticada, inofensiva e sen conflito do noso idioma e da nosa identidade. A lingua perde así o seu valor como ferramenta de cohesión, resistencia e transformación social.
A situación actual é tamén consecuencia directa das condicións materiais. A desposesión lingüística vai da man coa precarización da mocidade, a emigración forzosa e a degradación dos servizos públicos. Sen traballo digno, sen educación en galego, sen acceso a medios e contornas en galego, a lingua non pode sobrevivir.
O Retroceso Lingüístico e as Políticas de Castelanización
A situación da lingua galega é un reflexo da loita de clases no ámbito cultural e identitario. Os datos son alarmantes: por primeira vez, o castelán supera ao galego como lingua máis usada en Galicia, e un terzo dos menores de 20 anos non fala nada de galego ou faino con dificultade. O uso do galego retrocede en todo o país, especialmente nas áreas urbanas. A enquisa do IGE de 2023-2024 indica que, aínda que o 69,25% da poboación se comunica en galego, o crecemento da poboación procedente do exterior inflúe nos usos da lingua propia, aumentando a presenza do castelán.
As políticas lingüísticas da Xunta, especialmente o decreto de "plurilingüismo", son sinaladas como un factor clave neste retroceso. A pesar de que un informe do goberno avala o modelo lingüístico da Xunta e nega limitacións ao galego no ensino, a realidade é que a transmisión interxeracional da lingua está a quebrarse, con pais galegofalantes que non usan o idioma cos seus fillos.64 A Xunta interpreta que o galego "segue a ser maioritario", pero a Real Academia Galega (RAG) urxe "un cambio de rumbo drástico".
A Lingua Galega na Educación, Medios e Administración
A pesar do marco legal que recoñece o galego como lingua oficial e propia de Galicia, a súa aplicación efectiva na educación, os medios e a administración pública presenta importantes deficiencias. O Estatuto de Autonomía de Galicia e a Lei de Normalización Lingüística establecen o dereito a coñecer e usar o galego, e a obriga dos poderes públicos de garantir o seu uso normal e oficial. O coñecemento do galego é un requisito para o acceso a postos de traballo na Administración pública.
Con todo, existe unha desconexión entre o status legal e o uso real. Na educación, o uso do galego nas aulas da Universidade de Santiago de Compostela (USC) medrou ao seu máximo na última década, alcanzando o 23% das horas docentes en 2023-2024. Con todo, en áreas como Ciencias da Saúde, a docencia en galego ten unha presenza case equiparable á dunha lingua estranxeira. No ensino non universitario, o uso do galego como lingua oficial non decae porque unha familia queira utilizar outro idioma, pero a Xunta aprobou decretos de plurilingüismo que foron criticados.
Nos medios de comunicación, máis da metade da audiencia reclama máis contido en galego (56% para televisión, 51% para internet). Con todo, o galego non chega nin ao 4% dos contidos audiovisuais en plataformas dixitais. A súa presenza na prensa escrita aumentou lixeiramente, pero as cifras globais de uso son baixas.
Na administración, case o 97% dos concellos galegos utilizan a lingua galega en maior ou menor intensidade. Con todo, persisten lagoas na normalización lingüística, especialmente no ámbito xurídico, debido á formación dos avogados, prexuízos e temores.
A desconexión entre o status legal e o uso real da lingua galega é evidente. A pesar das leis que garanten o seu uso, as forzas estruturais do capitalismo e do Estado centralista desincentivan o seu emprego. Isto non é un fracaso da vontade individual, senón o resultado de políticas que favorecen a hexemonía do castelán en esferas económicas e sociais clave.
O papel da clase social na reprodución lingüística é crucial. Os estudos sociolingüísticos en Galicia a miúdo correlacionan o uso do galego coa idade e o territorio (máis uso en zonas rurais e entre persoas maiores). A clase traballadora, especialmente nas áreas urbanas e nos sectores máis precarizados, é a que máis sofre as presións da asimilación lingüística. A falta de oportunidades laborais en galego ou a necesidade de adaptarse ao castelán para acceder a certos empregos ou servizos, forza a moitos a abandonar o seu idioma. Isto non só debilita a lingua, senón que tamén fragmenta a identidade da clase traballadora, dificultando a súa organización e a súa capacidade de loita colectiva. A lingua galega, neste contexto, convértese nunha vítima do capitalismo, que a desvaloriza e marxina en aras da eficiencia e a homoxeneización do mercado.
Desde o PCG defendemos que a recuperación do galego só será posible a través dun proxecto político emancipador, que una a loita pola lingua coa loita polos dereitos sociais. Non queremos unha lingua para elites ilustradas nin para actos institucionais: queremos unha lingua viva na clase obreira, nos barrios, nas fábricas, nas escolas, nos fogares e nas redes.
Reclamamos:
🔻 A derrogación do Decreto de Plurilingüismo
🔻 Un sistema educativo integramente en galego
🔻 Medios públicos galegofalantes e ao servizo da clase traballadora
🔻 Políticas públicas que liguen lingua, cultura e condicións materiais dignas
🔻 Apoio decidido ás iniciativas culturais populares e combativas
O galego será popular ou non será. E será de clase, ou quedará en mans do folclore oficial. A defensa da lingua é parte da nosa loita pola soberanía e polo socialismo.
